“Heart V” artık ölümle kaybedilenlerin matemine dönüşüyor; kederli haliyle Lamar en baştan beri kendisiyle birlikte yas tutmaya hazırlıyordu dinleyiciyi.
07/22 | Makale
“Pandemiyi savuşturuyordum / Toplumsal yutturmacaları savuşturuyordum / Bir gecede aktivist kesilenleri savuşturuyordum / Ben twitter trendi değil bir peygamberim / Metatron ile Cebrail’e izahat veririm.”
Evrensel bir gerçek vardır: Amerikan hip hop sanatçısı Kendrick Lamar Duckworth, namı diğer K-Dot, namı diğer Kung Fu Kenny yeni bir albüm veya tekli çıkardığında bu müzik türüyle ilgilenen herkes kulak kesilecektir. Otuz dört yaşındaki Los Angeles, Compton’lu MC, 2011’den beri yayınladığı dört stüdyo albümü, bir derleme albüm ve onlarca teklinin her birinde hikâye anlatıcılığını ve toplumsal eleştiriyi kendi hayat hikâyesiyle birleştirerek kurduğu etkileyici içeriklerin yanında caz, funk, soul, gospel, R&B gibi türleri yeni sound’larla harmanlayan modern ve özgün altyapılarla hem sanatsal işler ortaya koydu hem de müthiş bir ticari başarı yakaladı. 2017 tarihli Damn albümüyle klasik/caz türleri dışında eser veren Pulitzer ödüllü ilk müzisyen payesini de alarak hip hop’u yeni bir zirveye ulaştıran sanatçı, bu tarihten sonra (yapımcılığını üstlendiği 2018 tarihli Black Panther film müzikleri albümü sayılmazsa) hiçbir kişisel üretimini yayınlamadığından yeni albümü konusunda duyulan beklenti yıllar içinde sabırsızlığa dönüştü.
2020 Mayıs ayında kendi medya şirketi pgLang’i kurduğunu ilan etti fakat aynı yıl alınan pandemi önlemleri yüzünden konser veremeyen, turneye çıkamayan müzisyenler yeni albümlerini yayınlamak için karantina aylarının sonlanmasını beklemek zorunda kaldı. 2021 ortasında müzik sektöründe durum normalleşse de hip hop sahnesindeki Tyler the Creator ve Kanye West gibi en büyük isimlerin peş peşe albüm yayınladığı bu dönemde Kendrick Lamar sessizliğini korumayı sürdürdü. Ağustos sonunda sanatçının yeni prodüksiyon şirketi pgLang, Lamar’ın kuzeni ve çırağı Baby Keem’in ilk albümünü yayınladı; Kendrick Lamar da “Family Ties” şarkısına konuk olarak[1] dinleyicilerine yeni flow’ların yaklaştığını, sabırlı olmalarını iletti ve 2020 Mayıs ayı ortasında George Floyd’un bir polis memuru tarafından soluksuz bırakılarak öldürülmesi üzerine ABD’nin her yanına yayılan sonuncu Black Lives Matter protestoları sırasında sessiz kaldığı yönündeki eleştirilere ilk yanıtını verdi: “Pandemiyi savuşturuyordum / Toplumsal yutturmacaları savuşturuyordum / Bir gecede aktivist kesilenleri savuşturuyordum / Ben twitter trendi değil bir peygamberim / Metatron ile Cebrail’e izahat veririm.”[2] Irkçılık, ayrımcılık ve eşitsizlik karşıtı merkezsiz ve süreğen toplumsal Black Lives Matter hareketinin yükseliş döneminde yayınladığı 2015 albümü To Pimp a Butterfly sistemik ırkçılığı konu alan politik içeriğiyle zamanın ruhunu yakalamış, polis şiddetini eleştiren “Alright”[3] şarkısı BLM protestocularının sloganlarından birine dönüşmüştü.[4] Dolayısıyla 2020’deki kitlesel protestolar sırasında sokak eylemlerinde sessizce boy gösterse de sesini yükseltmeyen Lamar’ın medyadan uzak kalma ısrarı hayal kırıklığı yaratmış, Twitter’da gayri resmi BLM sözcüleri tarafından siyahların mücadelesini umursamamakla suçlanmıştı.
“Family Ties” teklisinin yayınlanmasından bir hafta önce Instagram’da yeni internet sitesi oklama.com’u tanıttı[5] ve dinleyicilerine yazdığı “oklama”[6] imzalı bir mektupla aylarca telefona dokunmadığı, dinleme, yazma ve aile odaklı bir dönem geçirdiğini fakat on yedi yıldır bünyesinde yer aldığı plak şirketi TDE için son albümünü hazırladığını haber verdi. Arkasından, nadiren sahnelerde görünse de yeniden sessizliğe gömüldü. Sonunda, beş yıllık bir molanın ardından bu yıl nisan ayında yeni albümünün yayın tarihiyle adını pgLang antetli bir dilekçeyle sosyal medyadan ilan etti: 13 Mayıs, Mr Morale & The Big Steppers. Dinleyicileri gün saymaya başlarken, sanatçının genellikle yeni albümlerinden önce yayınladığı tekli serisi Heart’ın beşinci bölümü önceden ilan edilmeden klibiyle birlikte 8 Mayıs’ta sosyal medyada beliriverdi[7] ve Kendrick Lamar sezonu resmen açılmış oldu.
Heart V
Marvin Gaye’in 1976 tarihli disko soul & funk tarzındaki aşk şarkısı “I Want You”nun altyapısından bölümlerle vokallerin sample’landığı “Heart V”ın video klibi siyah ekranda “oklama” imzalı “Ben. Yani hepimiz,” sözcükleriyle açılıyor. Kendrick Lamar hüzünlü yüz ifadesiyle “yaş aldıkça hayatın bakış açılarından ibaret olduğunu anladım; benim bakış açım sizinkinden farklı olabilir” dedikten sonra öncelikle beş yıl boyunca beklettiği dinleyicilerine teşekkür ediyor ve “cinayetin (hem önemsiz hem reşit olmayan anlamında) minör olduğu bir ıstırap neslinden geliyorum” sözcükleriyle ilk verse’üne girerek ABD’li siyahların, özellikle hip hop sanatçılarının “kültür” sözcüğüyle özetleyerek genellikle yücelttiği Afrikalı-Amerikalı kolektif kültürel sermayeye içkin şiddet döngüsünü sorgulamaya başlıyor: “Hayatını riske at, idareyi ele geçir ve hapse girdiğinde kankaların çocuğunun annesini becersin, kültür budur. Hapistesin, yirmi üç saat tecritte kal, derken bir telefon gelsin ve küçük yeğeninin vurulduğunu öğren, kültür de işin içinde.”
Patriyarkal hipermaskülanizmle ve tahakküm gösterilerinin baskınlığıyla öne çıkan bir müzik türünün en müesses temsilcilerinden birinin "bakın sizin için neler yaptım" diyerek ağlamaklı bakışlarını kameraya çevirmesine bu bağlamda alışılmadık bir cesaret gösterisi denebilir.
bell hooks
İlk verse’ün ardından, Marvin Gaye’in ısrarlı bir hüzünle tekrarlanan “istiyorum istiyorum istiyorum” yakarışına karışan “siz de beni isteyin istiyorum” “mahallem beni sevsin istiyorum” sözlerinden mürekkep nakaratı bu kez ağlamaklı bir yüz ifadesiyle söylüyor K-Dot. Kederli yüz ifadesinin şoke eden bir yanı var çünkü bu tür bir hüznün hip hop’ta doğrudan ifade edilmesine alışkın olunan bir dışavurum olduğu söylenemez. Zira 2021 yılı aralık ayında kaybettiğimiz feminist yazar, aktivist ve akademisyen bell hooks’un yazılarında tekrar tekrar belirttiği üzere: “patriyarkal kültür erkekleri duygularını inkâr etmek, duygusal hissizlik içinde yaşamak üzere toplumsallaştırır ve… patriyarkanın erkekler tarafından ifade edildiğinde değerli saydığı tek duygu öfkedir.”[8] bell hooks, tüm erkeklerin iktidar konumundan kaynaklanan güçle zulmettiği yönündeki ısrarın onların aslında “emperyalist beyaz üstüncü kapitalist patriyarka” kalıbıyla terimselleştirdiği ataerkil maskülenliğin kurbanları olarak mağduriyet konumundan mağdur ettiğini gizlediğini söyler; erkeklerin başkalarına uyguladığı şiddet genellikle onlara uygulanan ve kendi içlerinde kendilerini maruz bıraktıkları şiddetin yansımasıdır. Patriyarkal hipermaskülanizmle ve tahakküm gösterilerinin baskınlığıyla öne çıkan bir müzik türünün en müesses temsilcilerinden birinin “bakın sizin için neler yaptım” diyerek ağlamaklı bakışlarını kameraya çevirmesine bu bağlamda alışılmadık bir cesaret gösterisi denebilir. Zira bell hooks’a göre: “Patriyarkanın erkeklerden talep ettiği ilk şiddet eylemi kadınlara şiddet uygulamaları değildir. Patriyarka bunun yerine tüm erkeklerden psişik kendini sakatlama eylemleri talep eder; duygusal yönlerini öldürmelerini ister… ve iyileşmek için erkeklerin hissetmeyi yeniden öğrenmesi, sessizlik düzenini bozup acılarını dile getirmesi gerekir.”[9] Dolayısıyla dinleyicilerine beş yıllık aradan sonra sunduğu ilk üretiminde ait olduğu kültürü sorgulamak, en çok da üzüntüsünü sergilemek, Lamar için bir anlamda ataerki karşıtı radikal bir eylemdir. Zira “sevmek kedere açık olmaktır, üzüntünün, hatta sonu gelmez üzüntünün içinize işlemesine izin vermektir.”[10]
Nakaratın ardından, Kendrick Lamar genellikle “derin sahte” diye Türkçeleştirilen deepfake teknolojisi aracılığıyla bazıları kamusal alanda epey tartışmalı ünlü siyah simalara dönüşüyor ve kültürle hesaplaşmayı başka yüzler aracılığıyla sürdürüyor. Gerçekle sahte arasındaki sınırların belirsizleşmesinin norma dönüştüğü, hakikat-sonrası diye nitelendirilen mevcut dönemin öne çıkan teknik unsurlarından derin sahte teknolojisi, yapay zekâ yardımıyla belli bir kişiye ait görüntü ve seslerin görünürde gerçekten farksız biçimde, o kişiden bağımsızca kullanılabilmesini sağlar. Sosyal medya eğlencesi olmanın yanında şimdiye dek pornografik amaçlarla, dolandırıcılık ve şantaj için kullanıldığından, siyaset alanında yol açabilecekleri de düşünüldüğünde derin sahte uygulamaları ağırlıklı olarak kuşkuyla karşılanıyor. Fakat “Heart V”ın klibinde bu teknolojiyi kendi hakikatini daha derinden aktarabilmek için kullanmakla Lamar derin sahtenin geleceği hakkında başka olasılıkları gündeme getiriyor ve bir ay içinde (şimdilik) 33 milyon kez izlenen “Heart V” içeriği yanında görsel sunumuyla da hip hop, hatta genel olarak görüntü teknolojileri alanında tarihe bir çentik atacak gibi görünüyor.
Klipte Lamar derin sahte teknolojisi aracılığıyla O. J. Simpson, Kanye West, Jussie Smollett, Will Smith ve artık hayatta olmayan Kobe Bryant ve Nipsey Hussle’a dönüşüyor. Ünlü simalarla şarkı sözlerinin gelişigüzel eşleştirilmediği belli; ilk derin sahte görüntüsü, 90’larda bir tür kitlesel seyirliğe dönüşen bir cinayet davasının mahkeme sürecinde aklanan faili, eski Amerikan futbolu yıldızı O. J. Simpson’a ait. Derin sahte O. J., kendisine atfedilen “Ben siyah değilim, ben O. J.’im” beyanından ilham alarak “The Story of O.J.”[11] şarkısını yapan Jay Z’nin şarkı sözlerinden bir kuplenin[12] modifiye halini Kendrick’in sesiyle tekrarlıyor. O. J.’den sonra ABD’de müzik, moda ve siyaset alanında lider konumdaki siyahlardan biri, özel hayatı yanında akıl sağlığıyla da gündeme gelen, bu konuda bir albüm de yapan[13] Kanye West’in “bipolar arkadaşlar” sözcükleriyle birlikte ekranda beliren derin sahtesi, donup kalmanın bir seçenek olmadığından, hep hücum oyunu oynamak zorunda olmaktan ve çalışmanın farklı sınıflardan farklı siyahlar için ne anlama geldiğinden söz ediyor. Ye’den sonra ekranda beliren Jussie Smollett çocukluğundan beri ekranlarda olan eşcinsel bir aktör fakat 2019 yılında MAGA şapkaları takan Trump yanlısı iki beyazın homofobik ve ırkçı saldırısına uğradığını iddia etmesiyle gündeme gelmiş, sonradan saldırıyı görünürlüğünü artırmak için para karşılığında iki siyaha yaptırdığı ortaya çıkınca hapis cezası almıştı: “tarih tekerrür ediyor, tazmin et, sonra derisi seninkine benzeyen birine yaptır aynısını. Kültür budur, aç bir içki şişesi, ayıkken zordur acıyla baş etmek, yarın oldu mu geriye kalanları unutur baştan başlarız, sorun da bu, olacakları unutmak üzere aldık temel eğitimimizi.” Kendrick Lamar klibin başında siyahlara “ben hepinizim” derken iyi veya kötü imajlarıyla tüm siyah erkekleri kastediyor (bu yazının yeni albümü konu alan ikinci bölümünde değineceğim üzere albümüne şaşırtıcı bir tercihle genç rapçi Kodak Black’i konuk etmesi de benzer bir sahiplenmenin ifadesi). bell hooks, Maya Angelou’yla yaptığı bir söyleşide tam da buraya denk düşen bir soru sorar: “Bana göre bağışlamak ve merhamet etmek her zaman ilişkilidir: insanları yaptıkları hatalardan sorumlu tutarken aynı zamanda insani yönleriyle dönüşebilme kapasitelerine inancımızı koruyacak ölçüde temas halinde kalmayı nasıl başarabiliriz?”[14] Kendrick Lamar’ın sıradaki derin sahte konuğu da aynı soruyu yankılıyor, hatta kendi adına soruyor denebilir: Afrikalı-Amerikalıların onlara empoze edilen toplumsal düzende yinelenen şiddet ve travma sarmalını kabullenmek üzere eğitildiğini, insanlıktan çıkarılarak duyarsızlaştırıldığını, Orwell’in ünlü sözüyle eşitlerden bazılarının daha eşit olduğu bir ülkede yaşadıklarını ekledikten sonra bu yılki Oscar töreninde ilk kez en iyi erkek oyuncu ödülü alan fakat aldığı ödül yerine sahnedeki siyah komedyen sunucu Chris Rock’a attığı tokatla gündeme gelen Will Smith’e dönüşerek “incinenlerin başkalarını incittiği bir ülkede” -biraz kibarlaştırmak gerekirse- “bu kültüre kültür demek iltifat sayılır” diyen Lamar, bu kez kameraya Will Smith’in ağlamaklı yüzüyle bakarak, “bakın sizin için neler yaptım” diye sesleniyor mahallesine. bell hooks da durumu tıpatıp aynı sözcüklerle açıklıyor: “Konu acı çekmek olduğunda, biz Afrikalı-Amerikalıların hayatlarının hakikatini en iyi anlatan, şu basit deyiştir: ‘İncinenler incitir.’ Siyah erkekler acı çektiğinde hepimiz acı çekeriz.”[15]
“The Heart Part 5” video-klibinden bir kesit.
“Kitle iletişim araçları olanaklılık sanatını öğretmekte güçlü bir yöntemdir. Aydın erkekler kamusal seslerini duyurma alanına sahip çıkmalı ve erkeklere başkalarıyla nasıl bağ kuracaklarını, iletişime geçeceklerini ve nasıl seveceklerini öğreten ilerici bir popüler kültür yaratmalıdır.”
“Heart V” buraya kadar zor sorular soruyor, fakat Kendrick Lamar üçüncü verse’e girmeden önce “davulları susturun” dedikten sonra yalnız bas gitar eşliğinde üç kez derin nefes alarak bundan sonra anlatacaklarına hazırlandıktan / dinleyiciyi hazırladıktan sonra, konuyu biraz daha derinleştiriyor. Yeni hayatların kutlanmaya değer olduğunu, yaşananlardan ders çıkarmanın ve gelecek kuşakların daha iyi koşullara kavuşması için kişisel kazançtan vazgeçmenin önemini anlatıyor. Gerçekten ıstırap çeken bir derinin içinde olduğu halde tüm zorluklara, bedensel ve zihinsel ayartmalara rağmen yaratıcılığını canlı tutmanın öneminden, korkuyla yüzleşmekten, yani daha umutlu şeylerden söz etmeye başladığı anda birden tekliyor ve “bilincin senkronizasyonu ve berraklığı” diye devam etmeye çalıştığında klipte ses ve görüntü senkronizasyonu kayıyor. Hemen sonrasında ekranda beliren Kobe Bryant’ın derin sahtesi, hayatını ve yaptıklarını gözden geçirmekten, bedel ödemekten ve sevgi sayesinde değişmekten söz ediyor. Bu esnada 2020’de on üç yaşındaki kızıyla birlikte bir helikopter kazasında ölen basketbol efsanesinin yirmi beş yaşındayken cinsel saldırıyla suçlandığını ve davalıyla miktarı bilinmeyen bir ödeme karşılığında anlaştıktan sonra kariyerini yeniden inşa ettiğini hatırlamamak, fakat aynı anda Bryant’ın trajik ölümünü anmamak pek mümkün değil. “Heart V” artık ölümle kaybedilenlerin matemine dönüşüyor; kederli haliyle Lamar en baştan beri kendisiyle birlikte yas tutmaya hazırlıyordu dinleyiciyi. “Yalnız başımıza nadiren iyileşebiliriz” diyor bell hooks, “iyileşme bir paylaşım eylemidir… Matemimiz, sevdiklerimizin kaybının yasını tutmak için kendimizi bırakmamız onlara bağlılığımızın ifadesidir, bir iletişim ve paylaşım biçimidir.”[16] Anlaşılan Kendrick Lamar da bunu yapmaya çalışıyor, Afrikalı-Amerikalılar için komünal bir şifacı rolünü üstlenmiş görünüyor: “Kitle iletişim araçları olanaklılık sanatını öğretmekte güçlü bir yöntemdir. Aydın erkekler kamusal seslerini duyurma alanına sahip çıkmalı ve erkeklere başkalarıyla nasıl bağ kuracaklarını, iletişime geçeceklerini ve nasıl seveceklerini öğreten ilerici bir popüler kültür yaratmalıdır.”[17]
Yeniden kendine dönüşüp siyahların eğitim müfredatını değiştirebilmelerine rağmen silahla öldürülmekten kurtulamadığını söyleyen Lamar, artık son dönüşüme hazırlanıyor. “O sabah size verecek daha fazla kalple uyandım” dedikten sonra gözlerini kapatıyor ve ekranda son derin sahte beliriyor: 2019’da doğduğu mahallede silahlı saldırıya uğrayıp öldürülen hip hop sanatçısı Nipsey Hussle. 2000’lerin ortasından beri rap yapmasına rağmen ilk ticari albümünü 2018’de çıkaran Nipsey Hussle, Kendrick Lamar gibi Los Angeles’lıydı. Şarkılarında silahlı şiddet ve çete kültürünü kendi deneyimleri üzerinden eleştiren, doğduğu yoksul semtte komünite aktivizmi çalışmaları yürüten müzisyen, bölgedeki gençlere fırsat eşitliği sağlamak için bir ortak çalışma alanı kurmuş, istihdam yaratmak için eskiden önünde uyuşturucu sattığı alışveriş merkezinde bir giysi ve teknoloji mağazası açmıştı. 2019 yılı mart ayında bu mağazanın önünde silahlı saldırıya uğrayarak öldürüldü. Nipsey Hussle’ın tek stüdyo albümü Victory Lap’teki “Dedication” şarkısına konuk olan Kendrick Lamar, Afrikalı-Amerikalı erkeklerin mahkûm olduğu şiddet döngüsünü kırmaktan, sokaklardan kurtulup ekonomik düzene dahil olmaktan, kuşaklar boyunca dağıtılan kötü kartlarla kötü planlardan kurtulmaktan söz eder. Nipsey Hussle, Lamar’ın Heart serisinin 2010 tarihli ilk bölümünün klibinde de görünür; Kendrick Lamar motivasyon desteği aldığı hip hop müzisyenlerinin başında onun adını sayar.
Yaklaşık altı dakikalık “Heart V”ın son bir buçuk dakikasını Nipsey Hussle’a ayıran Lamar, aralarındaki yakınlıktan aldığı vekâletle bu kez doğrudan Nipsey Hussle’ın tecessümüne dönüşerek onun ağzından konuşmaya başlıyor ve Nipsey’in aile bireylerini tek tek anarak onlara artık cennette olduğunu tekrarlıyor. Arkadaşlarına şükretmeleri, hayranlarına (Nipsey’nin geçmişteki tavsiyeleri doğrultusunda) yatırım yapmayı ihmal etmemeleri öğüdünü verdikten sonra arkadaşının katiliyle konuşmaya başlıyor fakat bunu yaparken belki Nipsey’yi katiliyle karşı karşıya getirmek istemediğinden, belki maktulün faille karşılaşma şansı olsa ne söyleyeceğinden emin olmadığından veya izleyicileri böyle bir karşılaşma ânının geriliminden sakınmak için yeniden kendine dönüşerek rahatsız edici olabilecek bir teması kendi yüzüyle karşılıyor: “Seni affediyorum ama ruhun tehlikede,” diyor. “Tetiği çektiğinde gözbebeklerindeki acıyı gördüm, gitmeye hazır değildim ama dünyadaki günlerimi dolu dolu geçirdim, yaratıcım benden memnun kaldı.” Arkasından hem kendisi hem Nipsey adına devam ediyor: “Sizi ne kadar sevdiğimi anlatamam, sizleri kucaklamak için bizzat yanınızda olmam gerekmiyor, korumamız gereken dayanışma her şeyin üstündedir.”
Bundan sonra son kez Nipsey’ye dönüşen Lamar, son mısralarda yeniden beliren hook melodisi eşliğinde mahallesine sesleniyor: “Çocuklarla liderleri hapisten çıkarın, sorunlar ağırlaştığında selameti arayın, çünkü kendinize yardım etmeden dünyaya yardım edemezsiniz.” Bu son cümle Kendrick Lamar’ın yeni albümü Mr Morales & the Big Steppers’ın belki de en net özeti, ama önce yeni albümü anlamak için bir tür mercek veya rehber olarak kullanılabilecek “Heart V”ın üzerinde biraz daha durmak gerekiyor. Üçüncü verse’ün son dörtlüğünde yine Nipsey’nin ağzından mahallesine sesleniyor Lamar: “Öldürüldüğüm gün için mahalleyi suçlayamam, hepinizin olanları görmesi gerekiyordu, hissetmenin tek yolu budur, fiziksel olarak faydalanamayacak olsam da, varlığını sürdüren enerji yayılmayı sürdürecek. Sizi istiyorum.” Kendrick Lamar’ın Nipsey için yapmaya çalıştığı şeyi bell hooks formülleştirmiş gibi açıklıyor: “Sevgi bizleri hem bir ağıt ritüeli hem bir kutlama biçiminde kederlenmeye davet eder. Ağıt yakarak kalbimizden geçenleri söylerken ölenler hakkındaki kişisel bilgimizi, kim olduklarını, nasıl yaşadıklarını paylaşırız. Bize bıraktıkları mirası anarak varlıklarını onurlandırırız. Ölenlere, ölmekte olanlara ve hayatta kalanlara duyduğumuz sevgiyi güçlendirme aracı olarak kullanırken kederimizi baskı altında tutmamıza gerek yoktur.”
Kendrick Lamar albüm öncülü teklisinde ABD’li siyah toplumda zengin, yoksul, ünlü, başarılı ayırt etmeden yinelenen bir şiddet döngüsünü mesele ediniyor ve albümde aynı temayı işlemeyi sürdürüyor: “Cinayetin minör olduğu bir ıstırap neslinden geliyorum.”
“Heart V” matemi ve sevgiyi anlatıyor. Kamusal alanda olumsuzluk simgesine dönüşmüş ünlü simaları alışılagelmiş ana akım anlatının dışında bir yere konumlandırarak, onları yeniden tanımlayarak yapıyor Lamar bunu. Klipte gördüğümüz yüzlerin öfke, dengesizlik, saldırganlık kökenli yıkıcı eylemlerin faili olma yanında ortak bir özelliği daha var: hepsi ciddi çocukluk travmaları mağduru. İki yaşında raşitizm tedavisi görmeye başlayan O. J. Simpson’ın babası O. J. beş yaşındayken ailesini terk etmiş ve annesi dört çocuğunu tek başında yoksulluk içinde büyütmüş. Kanye West’in anne babası o üç yaşındayken boşanmış, Kanye’nin son albümüne adını verdiği, çok bağlı olduğu annesi Donda 2007’de, oğlunun şöhretiyle bağlantılandırılabilecek bir estetik operasyon sırasında hayatını kaybetmişti. Jussie Smollett’in Rusya göçmeni Yahudi babası hakkında tek beyanına internetin her köşesinde rastlamak mümkün: “Siyah olmadığını söylerseniz sizi öldürürdü.” Will Smith’in 2021’de yayımlanan biyografisinde babası hakkında anlattıkları Oscar törenindeki tokat olayıyla ilişkilendirilebilir: “Dokuz yaşındayken babamın annemi yumruklayışını seyrettim. Öyle sert vurdu ki annem yere devrildi, kan tükürdü. Yatak odasındaki o an, kimliğim konusunda muhtemelen hayatımdaki başka her andan daha belirleyici oldu.”[18] Kobe Bryant yirmi yaşında evlendiğinde ailesinin törene katılmadığı ve Bryant’ın ünlendikten sonra kişisel eşyalarını açık artırmaya çıkaran ebeveynine dava açtığı biliniyor. Lamar’ın “Heart V”ta sesini ve şarkısını kullandığı Marvin Gaye de çocukluğu boyunca baba şiddeti görmüş, kırk beş yaşında babası tarafından kurşunlanarak öldürülmüştü: “... insanlar ‘başarılı’ görünen eğitimli, profesyonel siyah erkeklerin neden daha eğitimsiz, ekonomik imtiyazlardan mahrum muadilleri gibi kendilerine kasten zarar verecek eylemlere yöneldiğini merak ediyor… Temel özsaygı yoksunluğunun başarılılarda da başarısızlarda da aynı olduğunu göremiyorlar. Patriyarkal toplumda erkeklerin başarısı maddi standartlarla ölçülüyor (kaç para kazanıyor, ne marka araba kullanıyor, hatta kolundaki kadın ne kadar güzel…). İnsanlar bu yüzden maddi başarının dışarıdan görünen tuzaklarına sahip olanların, servet ve ün sahibi olanların bile içlerinde bir boşluk, süregiden bir kayıp hissi taşıyabileceğini unutuyor. Yaralı siyah erkekler çocukluklarında yaşadıkları duygusal istismarla yüzleşene kadar (istismar her zaman terk edilmekle ilgilidir) duygusal açıdan sağlıklı olamayacaklar.”[19]
Kendrick Lamar
Kendrick Lamar albüm öncülü teklisinde ABD’li siyah toplumda zengin, yoksul, ünlü, başarılı ayırt etmeden yinelenen bir şiddet döngüsünü mesele ediniyor ve albümde aynı temayı işlemeyi sürdürüyor: “Cinayetin minör olduğu bir ıstırap neslinden geliyorum” sözleriyle başlayan “Heart V”ın albümdeki tematik takipçisi “Haneye tecavüzler neslinden geliyorum” diye başlayan ve “baba sorunlarım var” diye devam eden “Father Time” [Baba Zamanı] adlı şarkı. Lamar da şiddet döngüsünün çocukluktan başladığı görüşüne katılıyor belli ki: “Kendinden nefret etmenin, özsaygı yoksunluğunun, içselleştirilmiş beyaz üstüncü düşünceyi kendi içinde keşfetmenin iyileşmenin başlangıcı olduğuna… bireysel ve kolektif gerçeklikteki hakikati kabullenmenin kişisel ve siyasi gelişim için gerekliliğine”[20] ikna olmuş görünüyor ve bundan ötürü yeni albümünde genel beklentinin aksine ABD’li siyahların kurtarıcı liderlerinden biri olmayı açıkça reddediyor, siyah toplumun sözcülüğünü üstlenmeye kalkışmak yerine acıyla bireysel baş etme yöntemlerini, patriyarkal düzen karşısındaki zayıflıklarını, varlığını terapi yoluyla anlamlandırma çabasını ve özellikle kendi çocukluk travmalarını içtenlikle anlatarak, yol göstermek yerine hem bireysel hem toplumsal iyileşmenin içeriden dönüşümü gerektirdiğini işaret etmek için kendini yeniden tanımlayarak örnek olmaya çalışıyor mahallesine; zira “iç dünyasına, ruhuna önem vermeye cesaret edebilen her siyah erkek [emperyalist beyaz üstüncü kapitalist patriyarka düzenine] kurban olmayı reddediyordur.”[21]
Comments